Riga, koffiekladje
Duitsers zullen soms gewoon Duitsers zijn: eentje wil weten hoeveel koffiebonen er in de koffie zitten - Salamandertekening die ik zag, iets uitgebreid - De statiegeld- automaat met heel lange flessengang - Dat zag ik niet op straat - Kind in de werkplaats, ze was haaien aan het tekenen - De Oekraïense soepmeisjes - Tourist going home.
Europeaan, wonend in AmsterdamIk liep langs het atelier waar ik vrijdag over schreef, en werd meteen naar binnen geroepen door de mevrouw van gisteren. Haar collega was nu met een aantal leerlingen aan het werk. Binnen stuitte ik op een internationaal gezelschap: Letten, Engelsen, halve Letten die in Berlijn woonden en hier de vakantie doorbrachten omdat de kunstopleidingen voor kinderen hier zo goed en toegankelijk waren. Voor een paar euro per maand kan een kind vijf keer per week deelnemen aan onder meer grafische cursussen maar ook muziek leren spelen. Het hoogstaande niveau van dingen die kinderen gemaakt hadden was me gisteren al opgevallen in de Nationale Bibliotheek. Mijn boekje met vakantietekeningen ging van hand tot hand. Degene die de cursussen gaf vroeg meteen of ik ook niet zin had eens bij hun te komen werken. Een volgende keer. Absoluut.
Het is een geschenk dat we nu in een wereld wonen met in ieder geval in Europa minder grenzen. En dan heb ik het niet over toerisme, want dat bestaat vooral uit mensen op jacht naar goedkope vakantiekilo's. Die thuis van dichte grenzen houden.
Nee, mensen die een tijd elders gaan wonen, studeren en een andere cultuur ook echt leren kennen. En echt dat is al lang niet meer alleen voor de hoger opgeleiden: ook hier worden overal mensen gezocht. Je moet je alleen niet teveel binden aan de afbetaling van een twee-onder-een-kap op een plek waar de wereld nooit komen gaat. Alleen de Noordzee aanstonds.
Een luciferdoosje als het afgebeelde zie je in Nederland niet. Zowel in Vilnius als in Riga liep ik op de eerste dag al tegen het midden in de stad gelegen Europees Voorlichtingscentrum aan. Elk Europees land moet er minimaal een hebben, zei de bevlogen voorlichtster in Vilnius. En in Amsterdam wonen naast mij nog een hele boel andere Europeanen.
Morgen ben ik thuis. Overmorgen bestel ik een Europese vlag.
... Kom je altijd nog de dingen tegen die je eens beter had willen zien. En die er dan voor zorgen dat je terug gaat. Volgende keer in combinatie met Tallinn.
Iedereen vergelijkt die drie Baltische staten altijd, maar tot nu toe heb ik gezien dat er wat overeenkomsten zijn maar vooral zijn ze niet te vergelijken.
In een buitenwijk kwam ik vanavond in een tafereel van lommerrijke aftandsheid terecht met zo'n stationscafeetje waar ik zo van hou. Zo'n plek waar je treinen mist en gewoon op later wacht. Wat dan ook altijd volgens dienstregeling ooit komt.
Zo'n plek waar net als na de oerknal de tijd langzamer gaat. En alles dus ook veel langer geleden is. Ik kom terug.
Een
hoekje van de ultrahippe Food Plaza - sushi, oesters, noem het, een dj
- hebben een paar Oekraïense meisjes een uithoekje toebedeeld gekregen.
Ze koken er soep, zoals hun oma die thuis kookte. Ze staan er een
beetje verlaten bij. De jongeren stomen naar binnen voor alles wat zo
modern is, ik kom niet langs ze heen.En dat is goed: gisteren had ik heerlijke borsjt. Vandaag een koude zure roomsoep. En de derde soep, dat is weer een reden om terug te komen.
En ja, daar loopt een tapir.
En let op de hekken die deze kruisingen altijd begeleiden.
En als je moe bent ga je fouten maken. En al had gemaakt: ik had geld uit een automaat gehaald, wat ik nooit doe, maar er is altijd dat stemmetje dat je op vakantie cash geld moet hebben. En ik had het pasje laten zitten. Ik geef het slechte ontwerp van sommige automaten mede de schuld: je staat een fanfare te dirigeren voor zo'n kast.
Maar er was geen schade: pas snel geblokkeerd, er was niets mee opgenomen. Nog geen koffie van gekocht. Men legde mij uit dat hij waarschijnlijk door de automaat weer was ingeslikt en vernietigd. Maar het gedoe: ondanks dat ik ook nog een creditkaart heb, een digitale pas op mijn telefoon aangemaakt.
Alleen: ik heb nooit internet bij me, ik wens zelf dingen te kunnen zien en niet achter mijn telefoon aan te lopen. Gelukkig heeft elke zaak hier wifi en het hele winkelcentrum ook. Dus zo kreeg ik toch nog een heerlijk maal boven het warenhuis.
Riga koffiekladje
Het Huis met de Zwarte Hoofden - zie elders - Eigenlijk is de les van alle zelfhulpboeken dat je het zelf kan, dus zonder boek, als je maar probeert -
luciferdoosjes van Istaba - maak er maar wat van - de heet water leverancier kon een dag niet leveren, niet vanwege de loskoppeling van het stroomnet met het Russische.
Zoals dit huis. De voorkant uit hout. En met de trein sta je in een half uurtje in Riga. En leuke kleurtjes mogen hier. Iets verder stond er een in een fluoriserend turquoise dat uit een snoepwinkel moet stammen. Geen Miep, de buren hebben hun huis fel groen geverfd-ge'VVE hier blijkbaar.
De zee is ook maar een plas met water
Het is eb hier en daar later
Vloed
Als het moet
De zee is ook maar een plas water
En, natuurlijk, het went
Als je er eenmaal in bent
Ik ging vandaag op zoek naar Maris Bishofs van wie in eerste instantie onduidelijk was of het nou een man (namen eindigend op s'en of een vrouw (namen op a's) was omdat er op het boek Mara Bishofa stond. Het bleek dat zijn naam op dat boek als meewerkend voorwerp stond (De wereld van Maris Bishof) en dan word je ook als man vervoegd tot vrouwelijke vorm.
Ik werd door een van zijn uitgevers, Neputns doorverwezen naar Istaba een galerie een straat verder. Men vertelde me dat de uitgeverij inmiddels 25 jaar bestond en dat de baas onlangs 75 was geworden. De dame in kwestie keek er een beetje bij alsof dat heel oud was.
Haar handschrift was zo dat ik haar 31b als 316 las en pas heel laat toegaf dat 316 ergens bij Sint Petersburg zou moeten zijn. Nu lag 31b uiteindelijk om de hoek, maar dan wel weer een andere straathoek dan 31.
Bij Istaba waren zijn twee laatste boeken net die ochtend verkocht en dat wat ze nog hadden was zo zwaar dat ik het liever over de post laat komen.
Het daar bij die galerie werkende meisje gaf me nog meer informatie (en legde die vervoeging uit). Ze vertelde dat het ik het bij de grotere uitgeverij kon proberen maar dat het daar allemaal een beetje op zijn gat lag omdat de uitgever onder de wapenen had gemoeten. Dat heb je met 75-jarigen dan weer niet.
Boven at ik een voortreffelijk huisgemaakt ijs, onderwijl bladerend in het gekochte Letse tijdschrift Avizes Nosaukums, maar daarvan zal het volgende nummer ook wel over dienstplicht gaan.
Dan trok ik in de avond nog naar Maris' stamcafé (ik heb bronnen), daar was het echter nogal hectisch omdat ze in de avond een band hadden. Ze hadden nog wel eens wat van zijn werk slingeren, maar nu even niet. De man achter de bar nodigde me van harte uit. Ik zocht de frisse lucht maar weer op. Het was niet bepaald een tent om je - om maar eens wat te noemen - oude nette tante met fikse erfenis of aanstaande schoonmoeder mee naartoe te nemen.
Het toilet-stilleven is een echt designtoilet. En schoon. Bij Istaba. Kunstwerkje.
Ik ging naar het museum over de Letse onafhankelijkheidsstrijd tegen de bezetters die ze gekend hebben.Zolang er landen zijn waar een bezoek aan zo'n nationaal museum een verplichting is, voel ik me verplicht daar waar het een vrije keuze is, te gaan.
Het is heel mooi als een nationale feestdag een vrije dag is, maar zodra het een verplichte vrije dag is begin ik te huiveren. Zeker als ie ook nog verplicht gevierd moet worden.
Dit museum gaat over de nazi-onderdrukking en de daarop aansluitende stalinistische terreur en verdere communistische knechting.
Dit gaat over mensen die 26 jaar onschuldig in de goelag zaten en vervolgens bij vrijlating in Siberië hun eigen treinkaartje terug naar Letland moesten betalen. Terwijl alles hun was afgenomen en ze geen kopeke betaald hadden gekregen: hun ter werk stelling was slavenarbeid.
En zwart rijden zou je komen te staan op een straf voor diefstal van proletarisch eigendom. En een gratis enkeltje retour naar de goelag.
Die
drie voor de Caffeine hangende meiden zijn de werkneemsters. Ze nemen
dat proletarisch eigendom waar ze recht op hebben: een pauze na zoveel
uur werk. En omdat ze alle drie tegelijkertijd zijn begonnen, dus ook
tegelijk pauze. Wel zo gezellig. Kunnen ze naar een parmantig
voorbijstappende jonge IT-ZZP'er kijken: zo willen ze ook worden.Binnen hangt er dan een bordje (let niet op de tijd, die foto is van de avondpauze) in de vorm van een parkeerschijf.
Je kan haast hebben wat je wil, maar als je haast hebt vanwaar dan de tijd voor koffie, kapitalitariër?
Koffie is opium voor de kantoorslaaf!
Maar goed: dit paradijs aan een binnenplaats van een huizenblok in een buitenwijk had ik dus nooit gevonden.
Koffie,
Coltrane en boeken. En meer voor wie meer wil. Ik kocht er een in 1900
in Riga uitgegeven pamfletje. Het gaat zover ik kan zien over de
Boerenoorlog in Zuid Afrika, de uitbaatster vertaalde iets uit het Lets
maar ze had wat moeite met de Fraktur-font. En dat hebben meer mensen.Ze kon weinig met het Buhru uit de titel maar dat is volgens mij gewoon fonetisch Boers voor Boeren. Een leuke aanwinst voor 50 cent. En mooi dat degene die hier werkt wel wat van haar zaken af weet in tegenstelling tot boekhandel Globuss waar ik op de vraag naar een belangrijke Letse graficus alleen maar te horen kreeg Karikatura? Njet!
Zij wist me een hele boel meer te vertellen over die graficus en ze vulde mijn aantekenboekje met een aantal belangrijke adressen.
Dit zijn die stille uithoeken die de Champions League van het netwerk van cultuurdragers vormen: Roberts Books, Dzirnavu iela 51 (iets verder kijken dan het nummer alleen: soms doet een rijtje huizen het hier met één nummer).
Dus met de 5 door de regen naar een uitgewoonde buitenwijk waar alleen Russen wonen en iedereen die daar geen bier heeft heeft dit niet omdat hij de beheersing over armen en/of benen al kwijt is. De rest drinkt lopend naar de Maxima supermarkt, en groept daar samen totdat ook het blikje als betaling ingezet kan worden.
De werkelijke reden dat de Rus niet klaar was voor het socialisme is dat hij geen gevoel heeft voor het collectieve. Wat niet van hemzelf is deert hem niet. Wie geen familie, dorpsgenoot of streekgenoot is laat hem koud: nu nog laten de Russen de lijken van hen vreemde Russen rottend achter in de loopgraven in Oekraïne. Dat ze zelf in de ontbinding moeten leven is de schuld van anderen, dan moeten die maar hun lijken begraven: ze voelen zich zoals gezegd niet verantwoordelijk voor het gezamenlijke. Eerst toeteren, dan remmen.
Een enkele keer is iets van dat collectieve hem wel iets waard: maar dan wil hij het ook zijn eigendom maken. Het stelen. Poetin voldoet in alles aan deze beschrijving, maar bedenk dat ik het natuurlijk niet over alle Russen heb, want Russen hebben heel veel moois voortgebracht. Alleen dat proletariaat is een deus ex machina.
En daarom is alles hier wat openbaar is, afgeragd.
Op de tram was er ook een bevestigd. Men is hier wat spaarzamer met die vlag dan in Litouwen. Met 40% Russen in de stad en het feit dat ze zich natuurlijk achtergesteld voelen, moet je met dat soort dingen voorzichtig zijn. Het is misschien wel raadzaam ze in een slaperige dronkenschap te houden.
Lets go! naar het beloofde rijk van Poetin dat heeft weer net iets teveel voeten in de aarde. Daarvoor hebben ze hier toch alles wat hun hartje wil.
Om de schrale hoop, dat het aantal mensen dat in een dictatuur verlangt naar democratie altijd groter zal zijn dan zij die in een democratie verlangen naar dictatuur, ging ik vanmorgen naar het Museum van de Bezetting van Letland. Daarom.
Een
Duitse fiets, maar die spatborden zijn gerefurbishd want plat. - Te
zwierig komt de leesbaarheid niet altijd ten goed. Sakta? - Iedereen
fotografeert die vrijheidszuil (rechts achter) ik de veel kleinere maar
zoveel mooiere van Laima Chocolade (de Leica onder de chocolades).
Rechts een Russische KTM-5 tram.
Een ding dat je van watermeloenen leert is dat je er niet alleen moet voor staan.
O
ja, tussendoor bezocht ik ook nog even het Holocaust-museum in het
voormalige Rigase ghetto. Ik lees op dit moment Come to this Court and
Cry van Linda Kinstler. De moord op de joden werd hier
voornamelijk door massaslachtingen in de bossen met de kogel
uitgevoerd. En voornamelijk door Letten zelf die de Duitsers in eerste
instantie als bevrijders van de Russische terreur dachten.De laatste tegenslag is als je er achter komt dat de illusies die je nog had, maar een illusie waren.
Aan het eind van de dag kreeg ik drie barnsteentjes cadeau voor geluk.