Dan ga ik nu op mijn taxi wachten, laat ik u met wat koffiekrabbels,
De
vandaag geopende expositie in het MMo moderne kunst museum werd
verlevendigd door een aantal ontregelende geesten die op de gekste
plekken weer opeens opdoken, vlak naast of achter je. De expositie is
zeer de moeite waard, het Stedelijk zou echt eens wat verder moeten
gaan kijken of de deuren van die suffe zooi een jaartje dichtgooien.Vilniaus Pokeris in het MMo.
Ik bezocht de Filharmonija.
Er was deze week niet zo heel veel keus, daarbij ik had er ook niet met
tandpijn willen zitten. Frans werk, Ravel en Berlioz. Ik wil niet
direct zeggen dat die mensen zich bij het bakken van stokbrood moeten
houden, maar het is wel zo. De musette van Ravel en dan Berlioz, de
Fantastique. De Franse dirigent Cyril Diederich leidde het Litouws
Nationaal Symfonie Orkest. Diederich staat op de bok als de gebochelde
van de Notre Dame en dirigeert alsof hij aangeschoten op de Zwarte
Cross opgaat in een boeren hardrockband. Maar hij liet het orkest wel tekeer gaan, wat resulteerde in een zeer geslaagde Berlioz. Ravels La Valse is een barwerkje en de bijdrage van de sopraan Viktoria Miskunaite met Shéhézarade was een overbodig vullertje. Het applaus was voor de jurk en omdat het een plaatselijke diva is.
Ik had graag iets meer van mijn smaak gezien, maar het is een leuke zaal. En speciale aandacht voor de Harry Pottercapejes van de ouvreuses.
Ik
ging naar de museumwinkel van het Nationale Museum. Daar weten ze vaak
meer dan elders en zeker de nieuwe kracht die er staat. Ik vond wat
kaarten en vroeg of ze ook boeken van die kunstenaar had en ze ging
meteen het internet afstruinen. Daarna vroeg ze waar ik vandaan kwam en
hoe het kon dat ik deze kunstenaar kende. Toen vertelde ze dat diegene
de werken op de kaarten met haar echtgenoot had gemaakt en dat ze
voor de Sovjet-bezetter als een daad van verzet werden gezien. Het
waren muurschilderingen in het kindercafé De Kleine Dwerg,
waar ze als peuter met haar moeder wel eens een ijsje mocht gaan eten,
of een pannenkoek. Veel van de mensen die de kaarten zagen waren tot in
tranen geroerd, zeker omdat al dit jeugdsentiment door een grove nieuwe
eigenaar rücksichtlos was gesloopt. Er is zelden een horecazaak beter
geworden door een nieuwe eigenaar. Eigenaren moeten eens beter opletten
wat hun zaak nu waardevol maakt en de eigenaar van de museumwinkel zou
eens een goed voorbeeld kunnen geven door deze medewerkster het
drievoudige te betalen.Ze vertelde me een heleboel over zichzelf en met de kaarten en een hele hoop nuttige internetadressen stuurde ze me door naar het MMo. Daar aangekomen gebeurde weer hetzelfde bij het vragen naar die kunstenares en haar aangetrouwde kunstenaar, maar zij moest het werk van na de sovjetperiode gekend hebben. Overigens wilde zij ook weten waar ik vandaan kwam en hoe ik dan en was ondertussen ook nog goed op de hoogte van de Amsterdamse woningmarkt.
Ik achtte het boek dat ze in de museumwinkel hadden helaas te zwaar voor mijn bagage, maar ze gaf me een oplossing: niet in je koffer doen. Gewoon in je hand meenemen als vliegtuiglectuur. Fijn als mensen meedenken.
Er zijn in Litouwen drie nationale feestdagen ter ere van de onafhankelijkheid. Een gaat terug op 1253, dan die van 1990 toen men los kwam van de Sovjet Unie (de bij ons zo populaire Gorbatsjov is hier niet zo geliefd omdat hij het leger inzette om de opstand te onderdrukken, waarbij ook doden vielen) en de belangrijkste, die van de heroprichting van de Litouwse staat in 1918.
Voor wie vele bezetters heeft meegemaakt is de geschiedenis er een van grijsgebieden, niet die van goed of fout waarin Hollanders zo menen te mogen geloven.
Ook wie een Litouwer is en wie niet is een moeilijke kwestie. Zoals dat met nationaliteit in vele landen in Midden Europa is. Moet men kijken naar de toenmalige staat of de huidige, laat men de geboorteplaats leidend zijn, de nationaliteit van de ouders (als die al te benoemen is) of de nationaliteit waar men zelf voor kiest, meestal verweven met de taal die men spreekt of de godsdienst die men belijdt.
Zo was Pilsudski, de dictator van Polen die volgens sommige historici qua fascisme Mussolini rechts inhaalde, in principe een Litouwer. Hij kwam uit de omgeving van Vilnius en hij sprak de taal ook. Pilsudski bezette als een voorschot op de Tweede Wereldoorlog een deel van Litouwen waaronder de hoofdstad Vilnius en zijn hart werd daar ook begraven in het graf waar hij eerst zijn moeder in had laten herbegraven. De Polen vereren hem nog jaarlijks op hun nationale feestdag.
Een nog grotere vijand, die in elk KGB-bureau vereeuwigd was, ook in sovjetbezet Litouwen, noemde zich ook een Pool, al was hij in de buurt van Minsk geboren, maar van overduidelijke Litouwse komaf. We hebben het over de oprichter van de Tsjeka de voorloper van de KGB en FSB, Dzerzhinsky. Hij zal wel als Rus gestorven zijn. Hij wordt in Rusland nog steeds vereerd.
Een nationale identiteit is niet zo eenvoudig als een voetbaltribune of een volkstribuun ons wil doen geloven. En grenzen niet zo vast, dat ze dicht kunnen: als alle grenzen altijd dicht waren geweest was Europa nu een doolhof van oude muren.
Ze verkopen de droom van menig scholier en bejaarde, voor weinig geld. Horloges voor 5 euro die het precieze moment van aankoop aangeven en meer glimmend bedrog. Het kapitalisme is een harde leerschool.
Ik zat in het ochtendzonnetje koffie te drinken bij het koffiezaakje naast het sta-café Punkas in Uzupio tegenover de Engel, ik had nog wat tijd voordat ik de laatste dagelijkse gang naar de tandarts maken moest.
De toeristen die gekomen waren om die kunstenaars in hun vrijstaat te bekijken, hadden me meteen in de smiezen. Ik zal weer in menig fotoboek figureren. Ze hadden toch op zijn minst mijn koffie, die door het trappetje en hun in de weg staan een vogelbadje was geworden, kunnen betalen.
Liggend in de tandartsstoel kreeg ik maar een beeld. Iets met een madonna en kind.De rest van de middag was het voornamelijk bonken in mijn kaak.
Tandarts: vandaag flink doorgepakt. Grootste gedeelte klaar, deze keer wel enige pijn. Terug gegaan (de praktijk is aan de overkant) voor meer pijnstillers. Morgen laatste gedeelte en dan eind juli terug. En dan hoop ik ook de tijd te hebben Riga en eventueel Tallinn aan te doen.
Open deur: ik hoorde dat de deuren van het eerste prototype van de DAF ook naar binnen openden. Op de deuren stond duwen wat later voor enige boosaardige leugens over het merk heeft geleid.
Een bezoek aan de Nationale Bibliotheek is altijd een pretje. Bij de ingang zoek ik op het bord een expositie uit die ergens in een zaaltje is en dan liefst die met het meest obscure onderwerp.
Vervolgens wandel ik dan naar de infobalie, waar ook de boeken worden afgestempeld en ook een boekwinkel is. Daar werken drie werkstudentes die nog onder Brezhnev gestudeerd hebben en aan de meest rechtse vraag ik of ik iets vragen mag, in het Engels. Deze zegt dan op een The Leaugue of Gentlemen-wijze dat ze een bookshop zijn waarna ik zonder oponthoud in een stoel aan een tafeltje wordt gedirigeerd waarna me allerlei boeken ongeacht het onderwerp voor me neer worden gelegd die een gemene deler hebben: dat ze in het Engels zijn. Deze keer zaten er zelfs drie interessante bij (een over de Litouwse taal, een over Litouwse heraldiek en een encyclopedie). Als dan de hele tafel vol ligt ga ik andermaal naar de balie en zeg dat ik voor de expositie kom.
Daarop breekt algehele paniek uit, men weet echt niet waarover ik het heb en de pensioengerechtigde werkstudente van de informatie spreekt geen Engels. Mijn proto-slavische toevoegingen als politicka karikatura helpen ze op weg. Volgt Little Britain's Computer says no. Na veel heen en weer wordt ik dan weer daadkrachtig bij de arm genomen en naar een achterafzaaltje gebracht (deze keer gelukkig geen zes trappenhuizen omhoog). In dat faculteitszaaltje hangen dan drie dingen. Ik bekijk die een minuutje geamuseerd en ga koffie drinken.
Dit Vilnius-verslag wordt wat minder uitgebreid dan het vorige: ik moest vandaag voor wat groter kluswerk naar de tandarts, dat was het doel van deze reis. Morgen en donderdag zal dat ook nog het geval zijn. Daarna zal ik dan soms ook nog enige tijd verdoofd zijn, dus dan mis ik dingen. Morgen zal ik proberen beter op te letten.
Hoelang zou het duren voordat iets wat heel diep in je zit, dat in het geheugen van je spieren verankerd ligt, veranderd?
Neem het volgende: de deuren gaan in Litouwen naar buiten open Dus als ik een winkel binnen wil waar ik allemaal mensen binnen zie sta ik niet begrijpend aan een open deur te duwen die voor mij dicht is. Voor mij dicht omdat ik hem dus naar binnen wil openen. En de mensen binnen maar denken wat staat die vent daar nou te rammelen. Bij het naar buiten gaan zou je kunnen denken dat je het dan wel weten zou moeten, maar nee: jij staat weer met een hulpeloze blik aan een open deur te rommelen.
Ooit zal het wel wennen, maar dan kom je weer in een land waar het anders is. Zou er een overzicht zijn van landen die naar buiten openen en landen die naar binnen openen zijn? Is er Europese regelgeving voor?
En waarom doet Nederlander dat eigenlijk: omdat ze bang zijn dat onschuldige burgers te pas en te onpas door her en der openvliegende deuren geraakt worden? Ik heb dat hier nog nooit zien gebeuren. Ook niet met zware houten deuren zonder ramen, hetgeen ik natuurlijk stilletjes jammer vind.
In Nederland zal het wel in het Bouwbesluit vast liggen, benieuwd of er een controleur voor is:
Ding dong. 'Goedemiddag wat ligt u daar nou op de stoep voor mijn deur?'
'Ik ben van Bouw- en Woningtoezicht: ik kwam even controleren of uw deur...'
De schrijver Alfred Döblin, voornamelijk bekend van Berlin Alexanderplatz, hield van Vilnius. Hij beklom graag de berg in de stad met daarop de oude burcht van de groot-hertogen, wat toch een erg bescheiden titel is voor de vorst van eens het grootste land van Europa. Döblin hield van het uitzicht vanaf de Gediminas-toren. Maar meer nog hield hij van het joodse leven in de stad.
Döblin was een geassimileerde jood en in zijn zoektocht naar zijn identiteit maakte hij een tocht door Polen, want hij was van mening dat je het werkelijke jodendom niet in het Westen vond maar alleen in het Oosten. En Vilnius - dat toen deel van Polen was - stak met kop en schouder boven alles uit. Uit het boek van Jan Brokken over de Baltische Staten weet ik dat de joodse identiteit hier inmiddels zieltogend is. Brokken schreef over Dovid Katz die hier het joodse leven nieuw leven probeerde in te blazen. Brokken had het over zo'n man die je maar een keer in je leven gezien hoeft te hebben en hij blijft je bij. En dat klopte: ik had hem bij mijn vorige bezoek een keer op een straathoek zien lopen druk delibererend en ik kan hem nog uittekenen (ik schreef hier eerder over). Maar ook ondanks zo iemand red je het niet.
Het lijkt misschien dat er alleen alternatief volk komt, hedenmorgen zag ik er in het voorbijgaan een wegwerker uitkomen en een non van de overkant binnen stappen. Terwijl ik bij wegwerkers en nonnen toch altijd een beeld heb van koffie uit hele grote kannen en ketels. Maar misschien drinken wegwerkers niet alleen grote kannen vloeibare teer en zijn nonnen ook wel eens de weg kwijt.
