De wereld in ansichten

Het zijn niet de foto's van de gasaanvallen in de doormodderde loopgraven, de rottende korpsen in Vlaanderens velden, de ratten die maar niet aan het geweten wilden knagen van de vendelzwaaiers thuis, maar die ene foto van die jongen - 13 jaar oud - die de perversheid van de Eerste Wereldoorlog voor mij het meest toont. De baard nog niet in de keel staat hij daar in een te groot uniform de trots van het vaderland te zijn. Een vaderland dat dus alles behalve vaderlijk bleek te zijn.

Vielen we laatst over FC Barcelona dat jonge jongetjes aan zich bindt voor toekomstig voetbal, hoe zeer voetbal ook oorlog moge zijn, dergelijke jongens in het leger inlijven dat is een belofte van een jong graf.

Maar het was niet alleen zijn jonge leeftijd die hem tot held maakten, hij maakte ook nog eens negen gevangenen. En werd daarom voorgedragen voor La Medaille Militaire.

De ansichtkaart mag dan nog een uiting van de populaire media zijn, die nogal eens wil doordraven in vaderlandsliefde, op het internet vond ik al snel meer afbeeldingen, waaronder een met een hoge geriatrissimo. Verder was er niet veel te vinden over de jonge held Gustave Chatain. Slechts foto's. Geen letter over zijn leven. Niets over wat er van hem geworden is. Je kunt niet anders verwachten dat er niet veel meer is en dat men van zijn vroege dood maar geen groot mediafeit heeft gemaakt. Er was vast wel ergens een compagniehond die de show een week kon stelen. En zo verder.

Kijk hem daar staan, in dat uniform met gouden knopen en rode biezen. De oorlog was nog een jongensdroom, toen en de soldaten in hun uniformen golden als de droom van alle meisjes. Tenminste dat wilden vooral de soldaten zo graag geloven.

Zijn voeten zullen de schoenen nog niet gevuld hebben. De windsels om de benen - alleen officieren kregen laarzen - hielden mede de broek op zijn plaats. Slagersknecht - ik stel me dit soort jongens altijd als aankomende handwerksgezellen voor - laat staan slager, zal hij wel nooit meer geworden zijn. Afgeslacht is het voor de hand liggende woord.

Eigenlijk was het een affront voor het Duitse leger dat ze zo'n sneuzel tegenover zich moesten vinden, maar die zullen zeker hun eigen Gustave's wel hebben gehad, Gustaph geheten.

In 1915 werd de kaart verstuurd. De eerste kerst die men weer thuis zou zijn was al voorbij. De kaart ging niet per legerpost, werd niet tussen de schrapnels gepend, er werd gedankt voor de bloemen. En bloemen die stuurde men niet meer naar de loopgraven, die waren niet berekend op geraniumbakken aan de trenches, daar groeiden slechts klaprozen.

Mijn Frans is niet zo goed, maar toch duidelijk beter dan het handschrift waarin het geschreven is. Er is sprake van een Madam Idalie Dumaine (?, niets gevonden) wonend op wat het kasteel van Villefargeau moet zijn. Dat Chateau ligt in de Yonne in de buurt van Auxerre. Niet alleen staat de plaatsnaam in het adres, in het geschrevene komt die ook nog twee keer voor. De afzender, ene Martin en of dit een achternaam is wordt mij niet duidelijk (de 'e' aan het eind van een woord wordt een verlengstreep), vraagt of de geadresseerde een oogje wil houden op de arme echtgenoot of echtgenote. Gezien de bloemen waarvoor bedankt wordt moet de afzender welhaast een vrouw zijn, mannen ontvingen geen bloemen van vrouwen in die tijd (en eerlijk gezegd - noem mij ouderwets - heden hoort dat ook niet).

De man zal wel ingekwartierd zijn geweest in het kasteel, als officier, veilig ver achter de linies die toen bij het hondervijftig kilometer vergelegen Verdun strandden in massamoordend landjepik en dat verklaart de kaart: alleen dames van mannen die de oorlog door konden komen met bemeelijd worden, stuurden kaarten van slagerjongens waarbij alle hulpmiddelen moesten worden ingezet om de roodgebiesde broek hoog te houden.

De rest verwachtte slechts post, die ene gevreesde brief waarvan er nog vele verstuurd zouden gaan worden: ook een aan de ouders van onze onbezonnen dappere Gustave Chatain. En de kranten zouden die dag slechts melden À l'Est, rien de nouveau.